Zwarte dood herleeft
Er lijkt geen vuiltje aan de lucht, maar toch is er iets gaande bij Fort Orthen. Er lopen meerdere mensen rond die druk bezig zijn met het aanbrengen van allerlei decorstukken.
Bert Donkersloot, mede-organisator van Hambaken Halloween, kan ‘licht in de duisternis’ geven en leidt ons rond. Op de dag van Allerzielen (2 november) zal hier namelijk een waar spektakel plaatsvinden dat teruggaat naar de jaren 1347 tot 1351. Toen zorgde de Zwarte Dood voor miljoenen slachtoffers in Europa.
“De Zwarte Dood is een op een te vergelijken met corona” vertelt Bert als we het fort inlopen. In het fort is weinig licht en er klinkt een geluid dat lijkt op piepende vleermuizen. Bert geeft aan dat hij hier lang naar heeft gezocht. Terwijl we uitleg krijgen over wat er later die dag zal gaan plaatsvinden, komen we weer buiten. Daar blijkt direct dat hij als coördinator goed bekijkt of de zaken volgens plan verlopen. Een jongen is bezig ratten in het gras te planten en wordt gevraagd of die ratten goed zichtbaar zijn. De ratten worden gedraaid, maar zullen later toch weer een andere plek krijgen.
Vrijwilligers
We lopen verder over het parcours. Vol enthousiasme vertelt Bert over het verhaal. Diverse malen wordt hij aangesproken over wat er allemaal gedaan moet worden of waar bepaalde spullen liggen. We vragen ons af hoeveel mensen er betrokken zijn bij dit evenement en dat blijken er zo ongeveer 60 te zijn. Naast 40 acteurs zijn er grimeurs, decorbouwers, mensen voor geluid, licht en muziek, beveiligers en EHBO-ers.
Bert: “We draaien volledig op vrijwilligers. In december hebben we de evaluatie. Daarna beginnen we met het idee voor volgend jaar. Welk verhaal gaan we doen, hoe kunnen we het verhaal neerzetten en hoe kunnen we het verhaal op locatie laten zien? Het is een gezellige groep.”
Achter het fort op een hobbelig grasveld vertelt Bert verder. Het fort zelf (gebouwd in 1630) heeft dan wel de Zwarte Dood niet zelf meegemaakt, maar past goed bij het verhaal. Ze doen het al sinds 2016. Ooit begonnen met 20 vrienden en kennissen, maar in de loop der jaren dus uitgegroeid. Sommigen waren eerst bezoeker, maar raakten geïnspireerd om mee te doen, anderen zijn gewoon buurtbewoners die het leuk vinden om mee te werken. Een van de vrijwilligers geeft aan dat ze het hele jaar glazen potten heeft verzameld die vanavond staan in de kraam van de kwakzalvers.
Het verhaal
We lopen door naar het pesthuis, waar vanavond mensen zullen sterven. Bert vertelt onderweg precies waar welke acteurs komen te staan. Een decorbouwer komt met een vraag en spontaan worden er aanpassingen gedaan. Ze hebben zich duidelijk verdiept in het verhaal van de Zwarte Dood. Bert: “We vertellen het verhaal met een eigen twist, maar de basis klopt wel. We beginnen bij het begin waar de ratten je besnuffelen. De mensen worden ook betrokken in het verhaal en kunnen aangeraakt worden. De pestdokters willen de zieke mensen in het pesthuis hebben. De lange neuzen van de dokters zaten vroeger vol met kruiden wat moest dienen als bescherming. Dat werkte natuurlijk niet.” Met een knipoog: “Het is te vergelijken met onze mondkapjes.”
Of zo’n theater ook op een ander tijdsstip dan Halloween zou kunnen, antwoordt Bert: “Ik denk van wel. We hebben ook een verhaal, maar dat moet worden uitgevoerd in kerststijl. Het gaat om het onderwerp. Kijk naar de Zwarte Dood, we praten er nu nog over ook al is het lang geleden. Je maakt een verhaal om mensen iets te laten beleven. Als het effect heeft, dan hebben we het goed gedaan.”
Grime
Als we in het buurthuis komen zien we gelijk dat er serieus gewerkt wordt om het allemaal zo echt mogelijk te maken. De vrijwillige acteurs worden gegrimeerd door vrijwilligers en dat ruim 6 uur voordat het evenement begint. Zelfs bij daglicht ziet het er al uit alsof je deze mensen zou willen mijden, maar gelukkig zijn ze nu nog vriendelijk en vrolijk.
De bulten die bij de pest horen zijn al twee weken geleden gemaakt. De kostuums zijn aangeschaft. Bert geeft aan dat ze nog niemand hadden die de kleren kon maken, maar ook daar komt verandering in. Er is nu een vrijwilliger die dit wil oppakken. In de ruimte achter de zaal liggen de maskers en de jurken die gedragen moeten worden. Veel wordt ingekocht, omdat nu niet alles zelf gemaakt kan worden. De enige vergoeding die ze krijgen komt uit het wijk- en dorpsbudget dat gemeente ter beschikking stelt. De rest komt van de vrijwilligers. Voor de eerste keer krijgen de bezoekers de mogelijkheid om geld te doneren. Bert laat ons een draaiboek zien, maar ook andere zaken die horen bij de voorbereiding van zo’n evenement.
Voldoening
Vol verwondering gaan Henk en ik aan de bar zitten en krijgen een kop koffie aangeboden. Ook de bardames zijn vrijwillig. “Ja vrijwillig, maar niet vrijblijvend” zeggen ze. Ze geven aan dat vrijwilliger zijn ook veel contacten en voldoening oplevert. Ze werken vaker achter de bar en al gauw blijkt dat ze actief zijn voor de harmonie, maar ook op de regelmatig terugkerende dansavonden. Een van hen geeft aan ook actief te zijn als vrijwilliger in het ziekenhuis. “Daar ben je er echt voor de mens, het geeft voldoening.”
Terwijl we mijmeren over het vrijwilligerswerk, zien we steeds meer mensen die gegrimeerd rondlopen. Het ziet er fantastisch uit. Terwijl we vrijwilligers laten genieten van hun eten, gaan we naar huis, wachten op de duisternis
Scarezone
Als een sterrenhemel de wolken heeft vervangen, is de sfeer rondom het fort veranderd in een begraafplaats met rook en licht. Dodendragers lopen eng rond en ogen allerminst vriendelijk. Maar voordat bezoekers op dit veld komen, moeten ze het eerst zien te bereiken. Dat lukt niet iedere bezoeker, want al snel na de entree krijgen ze te maken met duistere figuren. Een vrouw in een rolstoel die ze lastig valt, een man die kruipend op de grond de weg versperd of een zieke vrouw die je lastig valt. Het zwarte hek aan de rechterkant schudt en krijsende mensen zijn te horen. Een persoon probeert je bij het lage hek te grijpen. Beangstigend voor de een, amusant voor de ander. Toch kiezen enkele bezoekers om rechtsomkeert te maken.
Het fort bestaat uit kleine ruimten, de muziek klinkt enigszins beangstigend, het licht gedimd. Je loopt het risico dat uit een donkere hoek iemand tevoorschijn springt en met een eng geschminkt gezicht je avond toch een korte tijd minder prettig maakt.
Dodenveld
Als je dit overleeft, dan pas mag je het dodenveld op. Je kan zomaar aangeschoten worden door grafdelvers, die hier de dienst uitmaken, en sommige bezoekers hebben de pech (of geluk?) dat ze zelf in een graf terecht komen. Rook, licht, ratten, enge geluiden leiden je naar de kwakzalvers. Ze proberen je een pilletje aan te smeren, willen een kies trekken of je zweren doorprikken. Een fraaie kraam met potten met daarin middeltjes is mooi uitgelicht. Toch een rustmoment voor de volgende stap, de tunnel met daarin opgesloten en krijsende pestlijders. Je kan geen kant op als ze aan de hekken schudden, je toeschreeuwen en je wordt omringd door rook. Het licht maakt het nog enger. Menig bezoeker komt aan de andere kant letterlijk met de schrik vrij.
Terwijl je bijkomt op een schaars verlicht veld achter het fort, zie je pestdokters de pestlijders, schreeuwend om hulp, weggeleid worden naar het pesthuis. De pestlijders sterven hier, veel rook, een man met een kettingzaag, een pestlijder op een tafel, geen sfeer waar de bezoeker blij van wordt.
Net als je denkt dat je niet meer weg kan, sta je in de kantine van het buurthuis. Meerdere bezoekers zijn blij dat ze hier zijn. Een bezoeker noemde het zelfs de hemel, maar toch wilden de meesten snel weg. Helaas is de uitgang dezelfde als de ingang …
Tevreden
Uiteindelijk hebben 227 bezoekers het aangedurfd om de scarezone te betreden. Dat is meer dan de 150 bezoekers vorig jaar. Op het hoogtepunt was de rij voor de poort 50 meter lang. De acteurs waren tevreden na deze lange dag, die voor de meesten al om 12.00 uur in de middag begon. Ze werden nog op een portretfoto gezet om een herinnering te hebben met de schmink en de enge uitstraling. Vermoeid en voldaan gingen ze naar huis. Buiten werd hard gewerkt om de decorstukken te verwijderen, want de volgende dag moet het er weer gezellig uitzien voor de Harmonie die hier komt oefenen.
